domingo, 28 de diciembre de 2008

Himno a las estrellas, de Francisco de Quevedo

Van Gogh, La noche estrellada,
1889, óleo sobre lienzo, 73´7 x 92´1 cm,
Nueva York, The Museum of Modern Art.

A vosotras, estrellas,
alza el vuelo mi pluma temerosa,
del piélago de luz ricas centellas;
lumbres que enciende triste y dolorosa
a las exequias del difunto día,
güérfana de su luz, la noche fría;

ejército de oro,
que por campañas de zafir marchando,
guardáis el trono del eterno coro
con diversas escuadras militando;
Argos divino de cristal y fuego,
por cuyos ojos vela el mundo ciego;

señas esclarecidas
que, con llama parlera y elocuente,
por el mudo silencio repartidas,
a la sombra servís de voz ardiente;
pompa que da la noche a sus vestidos,
letras de luz, misterios encendidos;

de la tiniebla triste
preciosas joyas, y del sueño helado
galas, que en competencia del sol viste;
espías del amante recatado,
fuentes de luz para animar el suelo,
flores lucientes del jardín del cielo,

vosotras, de la luna
familia relumbrante, ninfas claras,
cuyos pasos arrastran la Fortuna,
con cuyos movimientos muda caras,
árbitros de la paz y de la guerra,
que, en ausencia del sol, regís la tierra;

vosotras, de la suerte
dispensadoras, luces tutelares
que dais la vida, que acercáis la muerte,
mudando de semblante, de lugares;
llamas, que habláis con doctos movimientos,
cuyos trémulos rayos son acentos;

vosotras, que, enojadas,
a la sed de los surcos y sembrados
la bebida negáis, o ya abrasadas
dais en ceniza el pasto a los ganados,
y si miráis benignas y clementes,
el cielo es labrador para las gentes;

vosotras, cuyas leyes
guarda observante el tiempo en toda parte,
amenazas de príncipes y reyes,
si os aborta Saturno, Jove o Marte;
ya fijas vais, o ya llevéis delante
por lúbricos caminos greña errante,

si amasteis en la vida
y ya en el firmamento estáis clavadas,
pues la pena de amor nunca se olvida,
y aun suspiráis en signos transformadas,
con Amarilis, ninfa la más bella,
estrellas, ordenad que tenga estrella.

Si entre vosotras una
miró sobre su parto y nacimiento
y della se encargó desde la cuna,
dispensando su acción, su movimiento,
pedidla, estrellas, a cualquier que sea,
que la incline siquiera a que me vea.

Yo, en tanto, desatado
en humo, rico aliento de Pancaya,
haré que, peregrino y abrasado,
en busca vuestra por los aires vaya;
recataré del sol la lira mía
y empezaré a cantar muriendo el día.

Las tenebrosas aves,
que el silencio embarazan con gemido,
volando torpes y cantando graves,
más agüeros que tonos al oído,
para adular mis ansias y mis penas,
ya mis musas serán, ya mis sirenas.

sábado, 27 de diciembre de 2008

Como unha novela, de Daniel Pennac



Lin fai uns anos este ensaio. Pennac sinala que
"Reler non é repetirse, é seguir dando novas probas de amor infatigable..., é engaiolarnos nunha permanencia, e atopala cada vez máis rica en novas marabillas...A repetición dá seguridade."

Cada vez que o releo, síntome máis segura.
Como docente, para abordar esa hora de ler que tanto me fai gozar. É un acto de amor, indubidablemente.
Como nai, pois comprendo certas actitudes adolescentes que antes recriminaba.
Como lectora, porque non me sinto na obriga de ler ata a derradeira páxina dun texto que supostamente é unha obra mestra e que se me resiste, esquecendo que os bos libros non envellecen coma nós, agárdannos nos estantes a que chegue unha mellor ocasión.

Como unha novela cuestiona os prexuízos que tanto lectores/as, como educadores/as como pais/nais temos respecto á lectura.
É un visión poliédrica, flexible, chea de matices que, especialmente os/as docentes non deberiamos obviar, porque a liña que separa o amor do odio á lectura é moi sutil.
Nós temos un potencial reservado a certos Magos que nestas datas nos visitan, o de conceder desexos. "Dádelle a un neno ese desexo e despois esquecede o resto (...) calquera método halle valer" (Rousseau)

"Todas as súas lecturas eran un regalo. Nunca nos pedía nada a cambio. Cando a atención dalgún de nós decaía, paraba un momento, miraba ó soñador e asubiaba feblemente. Non era unha amoestación, era unha leda chamada á conciencia. Nunca nos perdía de vista. Desde o máis profundo da lectura ollábanos por riba do libro. Tiña unha voz sonora e luminosa, coma de veludo, que enchía o espazo da aula como podería encher un anfiteatro, un teatro, o campo de Marte, sen pronunciar nunca unha verba máis alta ca outra. Instintivamente medía a capacidade dos nosos cerebros. Era a caixa de resonancia natural de tódolos libros, a encarnación do texto, o libro feito home. Na súa voz descubriamos de súpeto que todo aquelo fora escrito para nós"

(Como unha novela, capítulo 36)

Se queres ler algúns parágrafos seleccionados do libro de Pennac, pincha aquí.

lunes, 15 de diciembre de 2008

A lúa chea máis grande e brillante



O venres 12 de decembro apareceu a Lúa coma se fose unha xigantesca lámpada cósmica. Os que decidiron darse un respiro e se asomaron á fiestra, viron a Lúa chea máis grande dos últimos 15 anos. A última vez que se tivo esta coincidencia foi en 1993 e non haberá outro fenómeno igual ata 2016.

A órbita do satélite en realidade é elíptica e iso provoca que en diferentes períodos se atope máis preto do noso planeta, como así foi o venres. Dita elipse ten un lado que está situado 50.000 km máis preto da Terra que o outro. En linguaxe astronómico, estes dous extremos denomínanse "apoxeo" (máis lonxe) e "perixeo" (máis preto).

O venres a Lúa volveuse chea a escasas 4 horas de alcanzar o seu perixeo, o cal fíxoa 14% máis grande e 30% máis brillante que as lúas cheas que vimos antes en 2008. Esta Lúa chamada "do perixeo" foi a máis brillante e máis alta do hemisferio norte no ano. Non se tratou dunha ilusión.





Dende esta fin de semana pasada hai outra cita astronómica: a choiva de estrelas das Xemínidas, que estará activa ata o 17 de decembro. Por efecto da Lúa, espérase que se vexan uns 5 meteoros por hora.

sábado, 13 de diciembre de 2008

"Ernesto bo día", un conto de película


Cando rematei de ler o conto Ernesto bo día, non atopaba cualificativo para definilo. Tiven as mesmas sensacións que cando saes do cine de ver unha desas películas que entran a formar parte do teu universo persoal; durante unhas horas segues inmersa nos espazos e nos tempos do filme, os protagonistas acompáñante pola rúa e tes unha necesidade imperiosa de compartir as bondades dunha obra ben feita. -Xa sei -pensei-, Ernesto bo día é un conto de película.

De principio a fin está repleto de elementos cinematográficos. Non só conta con ingredientes habituais para o éxito mediático: un protagonista idílico, propio dunha estrela de cine( que desexarías como noivo sen dúbida algunha: -"Eu pídome de Reis un noivo como Ernesto"-), unha historia de amor e tenrura, un toque de humor, unha mensaxe de optimismo e sabedoría...

Pero realmente o chamativo é o tratamento do espazo e do tempo, que neste conto ten unha relevancia especial. O paralelismo dos dous escenarios da historia, o camiño que percorre Ernesto e a casa da súa amada, Henriqueta. Os primeiros planos de Ernesto por unha banda e, a través do texto, de cada un dos membros da familia de Henriqueta por outra.

O tempo, na súas dúas vertentes, atmosférico e cronolóxico, determinan a historia dende a primeira liña, é o leif motiv da mesma. Xa nas primeiras páxinas, o autor anuncia a importancia do paso do tempo nesta historia: "a cita era as seis en punto, nin un minuto antes, nin un minuto despois" O tempo atmosférico dilata o cronolóxico mantendo a tensión ata o último instante. O reloxo é un "personaxe" máis, que marca o pulso da narración.

E, como toda historia de amor, contamos cun abrazo de final de película.
Cando pensabamos que rematara o conto, o escritor sorpréndenos cunha reflexión final que recupera, como unha pescada que se morde a cola, o personaxe do avó, a súa filosofía da vida, que Ernesto herdou e que permite que ata o tempo poida ser modificado: "e merendaron as sete en punto, nin un minuto antes, nin un minuto despois"

"Ernesto bo día" é outro acerto editorial de OQO. É un agasallo que non pode faltar na carta ós Reis deste novo ano.

sábado, 6 de diciembre de 2008

"Cobertor de estrelas", de Ricardo Lísias


No labirinto da cidade, o meniño debe coidarse dos grandes, escorrentar fantasmas, buscar comida...agardando que a maxia da palabra faga mudar as cousas, e a noite non sexa tan fría. Mentres en certos países a asfixia social sexa algo posíbel, mentres na terra haxa ignorancia e miseria, libros como este non serán inútiles.
"Cobertor de Estrelas" trata de maneira literaria dos problemas vividos polos nenos abandonados que viven nas rúas brasileiras, miúdos que perderon os vínculos familiares e que pasan a infancia con outros nenos, durmindo na rúa, brincando e roubando e tentando defenderse de todo tipo de violencia. É esa a realidade de "Cobertor de Estrelas", un libro escrito baixo a óptica dun meniño da rúa que quere aprender a escribir; ten a ilusión de que así pode saír do mundo da pobreza e da violencia no que se atopa. Esta é unha novela de aprendizaxe, na que fronte a esta noite adversa, Ricardo Lísias interpón a solidariedade dalgúns e, sobre todo, a grande capacidade humana do protagonista para, cos seus xogos e soños, buscar a forma liberadora da cultura, do traballo e do amor.
O libro procura non caer en conceptos preconcibidos e tenta comprender que os meniños da rúa non son distinto ao resto dos nenos.
Nunha edición belamente ilustrada pola artista galega Itziar Ezquieta, "Cobertor de estrelas" convértese nun libro de lectura obrigada, tanto pola súa beleza estética e literaria coma polo seu testemuño social.
[Presentación editorial]

viernes, 5 de diciembre de 2008

Homenaxe a Tonucci





Un vello cunha orella verde


Un día, no expreso Ourense-Ousende,
vin subir un home cunha orella verde.

Novo xa non era, máis ben vello se facía,
agás a orella, que verde seguía.

Mudeime de sitio para estar ó seu lado
e observar o fenómeno ben mirado.

Díxenlle: Señor, vostede xa ten certa idade,
dígame, ¿esa orella verde élle dalgunha utilidade?

Contestoume amablemente: Eu xa son unha persoa vella
pois de novo só teño esta orella.

É unha orella de neno que me serve para oír
cousas que os adultos non se paran xamais a sentir.

Oio o que din as árbores, os paxaros que cantan,
as pedras, os ríos e as nubes que pasan.

Oio tamén as nenas cando contan cousas
que a unha orella vella semellarían misteriosas...

Así falou o señor da orella verde
aquel día, no expreso Ourense-Ousende.


-Versión galega do poema orixinal de Gianni Rodari
-





Francesco Tonucci é investigador do Instituto de Ciencia e Tecnoloxía da Cognición do Consello Nacional de Investigación italiano (CNR), en Roma. A súa actividade profesional dirixiuse ó estudo do pensamento e comportamento infantil, na familia, na escola, na cidade... Dende 1997 a1999 presidiu o comité TV-nenos. Recoñecido debuxante, asina as súas viñetas como FRATO. Entre os seus libros destacan Con ollos de neno (1987), A soidade do neno (1994) e A cidade dos nenos: un novo modo de pensar a cidade (1996). É o creador e o responsable do proxecto internacional A cidade dos nenos, que propón ós administradores/as cambios nas cidades asumindo ós nenos/as como parámetro ambiental e de sostenibilidade.

miércoles, 3 de diciembre de 2008

TV, fábrica de identidades




É preferible hoxe ser "atractiva" que intelixente. Con todo a mocidade e a beleza son valores pasaxeiros e inestables, non comparables á capacidade intelectual. Cando unha muller sabe que, á hora de atopar traballo, ou de conservalo, vai contar máis o seu aspecto físico que o seu valía, séntese insegura e insatisfeita. Curiosamente dáse cada día máis a muller descontenta do seu aspecto físico: á que non lle sobran cadeiras fáltalle peito, a que non cre estar gorda pensa que necesita uns centímetros de estatura. Ata para as máis novas significa un sufrimento contemplarse no espello. Cando se lles pregunta a razón de tan excesiva preocupación polo seu físico, escasamente saben responder. Por fin, adoitan aclarar que é por elas mesmas e eu créolles firmemente. Trátase do malestar profundo que lles produce saberse valoradas por elementos tan superficiais. Unha moza hoxe ten in mente-quizais de forma inconsciente- que todo depende da súa beleza. Ten abofé-conscientemente-que o futuro resólvese mellor cun bo físico que cunha carreira universitaria, que se gaña máis, en definitiva, vendendo o corpo que traballando. Para lograr a beleza, calquera moza fai os sacrificios que sexan necesarios e unha das primeiras satisfaccións ás que renuncia é a comida (...) Esta "moda" do adelgazamento ten xa unha longa tradición na nosa cultura, pero hoxe foi exaltada ata o paroxismo tanto polas imaxes televisivas como pola publicidade de institutos de beleza ou centros médicos especializados (...) O arriba exposto non é a consecuencia dunha militancia feminista senón da inquietude por unha secuela, cada vez máis estendida, derivada dos réximes de alimentación, dos anuncios publicitarios e das mulleres que aparecen nos programas de televisión. Trátase da anorexia, enfermidade cuxas profundas causas descoñécense, pero que vai asociada á preocupación pola figura e o desexo de adelgazar. Enfermidade grave que se supera dificilmente, cuxas pegadas psicolóxicas móstranse ao longo da vida e que pode ata ser mortal.

Lolo Rico, TV fábrica de mentiras , Espasa, Madrid, 1992

A meniña e o golfiño

Animación eclipse de Venus




Durante os primeiros días do mes de decembro Venus, Xúpiter e tamén a Lúa estarán aparentemente moi próximos no ceo Suroeste pouco despois do solpor. Xúpiter brilla máis que as estrelas máis brillantes e é o planeta máis grande do Sistema Solar cun volume unhas 1000 veces maior que a Terra. Con todo, Venus brilla moito máis que Xúpiter debido a que está moito máis próximo á Terra. O día 1 de decembro de 2008 Venus estivo oculto pola Lúa (foi como un eclipse de Venus) ata aproximadamente as 18:20 (hora española peninsular). Esta hora depende e varía coa localización.

martes, 2 de diciembre de 2008

Conxunción Venus-Xúpiter-Lúa




O día 1 de decembro de 2008, Venus, Xúpiter e a lúa ofrecéronnos no solpor unha estampa única, parecía que á lúa lle penduraban dous diamantes.